Tăng huyết áp là một bệnh lý phổ biến và cũng là yếu tố nguy cơ cho các bệnh mạch vành và bệnh mạch máu não. Tăng huyết áp có thể được chia thành hai dạng lâm sàng chính: tăng huyết áp cấp cứu và tăng huyết áp khẩn cấp. Trong đó, tăng huyết áp cấp cứu có thể gây ra những tổn thương nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Cơn tăng huyết áp được định nghĩa là tăng áp huyết nhanh chóng, nặng và nghiêm trọng (huyết áp tâm thu (HATT) > 180 mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương (HATTr) > 120 mmHg). Tình trạng này có thể xảy ra ở những bệnh nhân đã mắc tăng huyết áp mạn tính.
Tăng huyết áp cấp cứu là gì?
Tăng huyết áp cấp cứu là tình trạng tăng áp huyết nghiêm trọng (HATT > 180 mmHg và/hoặc HATTr > 120 mmHg), đồng thời có sự tổn thương cơ quan đích mới xuất hiện, tiến triển hoặc trở nên nghiêm trọng hơn. Khi gặp tình trạng này, bệnh nhân cần được nhập viện cấp cứu và điều trị bằng thuốc truyền qua tĩnh mạch. (1)
Các tổn thương cơ quan đích thường gặp bao gồm: xuất huyết trong não, xuất huyết dưới màng nhện, bệnh não tăng huyết áp, đột quỵ, nhồi máu não, nhồi máu cơ tim cấp, suy thất trái cấp tính kèm phù phổi, đau ngực không ổn định, phình bóc tách động mạch chủ, suy thận cấp, viêm cầu thận cấp, sản giật, và bệnh võng mạc ác tính…
Tăng huyết áp khẩn cấp là gì?
Tăng huyết áp khẩn cấp là tình trạng tăng áp huyết (HATT > 180 mmHg và/hoặc HATTr > 120 mmHg), nhưng không có bằng chứng về tổn thương cơ quan đích.
Tăng áp huyết khẩn cấp có thể xảy ra trong các trường hợp sau đây:
- Bệnh nhân tăng huyết áp nguyên phát hoặc thứ phát nặng nhưng chưa có biến chứng.
- Bệnh nhân sau phẫu thuật.
- Bệnh nhân tăng huyết áp có chảy máu cam nặng.
- Do ngừng sử dụng thuốc điều trị tăng huyết áp đột ngột hoặc không tuân thủ điều trị.
- Do tình trạng lo lắng, hốt hoảng, đau, hoặc do sử dụng một số loại thuốc gây tăng huyết áp.
- Bệnh nhân tăng huyết áp khẩn cấp có thể được điều trị ngoại trú và sử dụng thuốc uống tích cực.
Phương pháp điều trị tăng huyết áp khẩn cấp phổ biến là sử dụng thuốc uống và hạ áp từ từ trong vòng 24 – 48 giờ. Lý do cần hạ áp từ từ là vì hiện chưa có bằng chứng về lợi ích của việc hạ áp nhanh đối với những bệnh nhân không có dấu hiệu tổn thương cơ quan đích. Ngược lại, việc hạ áp quá nhanh và đột ngột có thể gây giảm lưu lượng máu, từ đó gây tổn thương cơ quan đích như thiếu máu não hoặc thiếu máu cục bộ trong tim. (2)
Trong thực tế lâm sàng, việc sử dụng thuốc nifedipine dạng nhỏ dưới lưỡi để hạ áp trong trường hợp tăng huyết áp khẩn cấp không còn được khuyến nghị. Nguyên nhân là thuốc có thể gây hạ áp nhanh và nghiêm trọng, là nguyên nhân gốc rễ gây ra các biến cố thiếu máu não và thiếu máu cục bộ trong tim.
Tăng huyết áp cấp cứu và phương pháp điều trị hiệu quả
Nếu có nghi ngờ về mặt lâm sàng, cần bắt đầu điều trị ngay mà không chờ kết quả xét nghiệm. Phương pháp điều trị tăng huyết áp cấp cứu phụ thuộc vào loại tổn thương cơ quan đích nào, ranh giới của tổn thương và mức độ của nó.
Mục tiêu của bác sĩ khi điều trị tăng huyết áp cấp cứu là hạ áp tâm thu không quá 25% trong vòng 1 giờ đầu, sau đó giảm xuống khoảng 160/100 – 110 mmHg trong 2 – 6 giờ tiếp theo, sau đó cẩn thận hạ áp huyết áp về mức bình thường sau 24 – 48 giờ. (3)
Trong những trường hợp sau đây, cần có chỉ định riêng biệt:
- Bệnh nhân bị bóc tách động mạch chủ: HATT cần được hạ xuống dưới 120 mmHg trong giờ đầu.
- Bệnh nhân có tiền sử sản giật hoặc sản giật; bệnh nhân có cơn tăng huyết áp do u tủy thượng thận: HATT cần giảm xuống dưới 140 mmHg trong giờ đầu.
- Bệnh nhân nhồi máu não cấp trong vòng 72 giờ có thể không cần sử dụng thuốc hạ áp trừ khi huyết áp > 220/110 mmHg, trong trường hợp đó hạ áp không quá 15% trong 24 giờ đầu tiên; hoặc khi cần sử dụng thuốc tiêu sợi huyết, huyết áp nên hạ xuống dưới 185/110 mmHg trước khi truyền tiêu sợi huyết và duy trì huyết áp dưới 180/105 mmHg trong 24 giờ đầu tiên sau truyền tiêu sợi huyết.
- Bệnh nhân nhồi máu não ≥ 72 giờ: Nếu bệnh nhân đã được điều trị hạ áp trước đó, mục tiêu huyết áp nên là dưới 130/80 mmHg. Nếu bệnh nhân chưa được điều trị hạ áp trước đó, huyết áp khởi điểm ≥ 140/90 mmHg nên điều trị mục tiêu dưới 130/80 mmHg, nếu huyết áp khởi điểm < 140/90 mmHg thì không cần điều trị.
- Bệnh nhân xuất huyết nội sọ trong vòng 6 giờ: Nếu huyết áp > 220 mmHg thì cần sử dụng thuốc hạ áp truyền qua tĩnh mạch và theo dõi chặt chẽ. Nếu huyết áp 150 – 220 mmHg thì hạ áp xuống 140 mmHg là an toàn và có thể cải thiện chức năng. Không được hạ áp dưới 140 mmHg.
Phương pháp điều trị tốt nhất là sử dụng thuốc tiêm truyền qua tĩnh mạch, vì dễ điều chỉnh liều lượng và tránh hạ áp quá mức. Nên chọn các loại thuốc có tác dụng nhanh, tác dụng ngắn, hiệu quả cao, hồi phục nhanh, ít tác dụng phụ và có sẵn dạng uống để thuận tiện cho quá trình chuyển đổi thuốc khi xuất viện.
Một số thuốc truyền qua tĩnh mạch thường được sử dụng hiện nay bao gồm: Sodium nitroprusside, nicardipine, nitroglycerine, labetalol, hydralazine, esmolol, enalaprilat, fenoldopam, phentolamine…
Ngoài việc xác định tổn thương cơ quan đích và các biện pháp can thiệp điều trị đặc biệt, việc xác định và xử lý các yếu tố thúc đẩy tình trạng tăng huyết áp là rất quan trọng. Cần tìm kiếm các yếu tố thúc đẩy và chẩn đoán nguyên nhân gây tăng huyết áp và xử lý nguyên nhân đó không kém phần quan trọng. Có một tỷ lệ bệnh nhân tăng huyết áp cấp cứu có nguyên nhân thứ phát gây tăng huyết áp.
Để tổng kết, tăng huyết áp cấp cứu là tình trạng cần được chẩn đoán và hạ áp ngay lập tức. Sử dụng thuốc phù hợp cho từng trường hợp lâm sàng cụ thể, theo hướng dẫn của bác sĩ nhằm giảm thiểu các biến chứng nghiêm trọng và đe dọa cuộc sống.
Trung tâm Tim mạch, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh trang bị hệ thống cơ sở vật chất hiện đại, trang thiết bị tối tân, cùng với đội ngũ chuyên gia hàng đầu, mang đến dịch vụ khám, tư vấn, và điều trị toàn diện và chuyên nghiệp, nhằm đạt hiệu quả chữa trị và sự hài lòng cao nhất.
Để phòng ngừa cơn tăng huyết áp cấp cứu, người bị tăng huyết áp cần tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ. Những người chưa mắc tăng huyết áp nhưng có nhiều yếu tố nguy cơ nên đi khám định kỳ tại các bệnh viện uy tín để được đánh giá toàn diện và sớm phát hiện tình trạng bất thường, từ đó có những biện pháp can thiệp điều trị kịp thời.
Xem thêm một số biến chứng tăng huyết áp tại đây.
Nếu huyết áp của bệnh nhân vượt quá 180/120 mmHg và có các triệu chứng liên quan đến tổn thương cơ quan đích như tê bì/yếu liệt chi, suy giảm ý thức, nói khó, đau ngực, khó thở, đau lưng, mờ mắt, buồn nôn hoặc nôn, thì đó được xem là tình trạng tăng huyết áp cấp cứu.
Lúc này, cần gọi cấp cứu ngay để bệnh nhân nhận được sự chăm sóc y tế kịp thời, tránh tổn thương cơ quan nghiêm trọng đe dọa tính mạng. Khi được điều trị nhanh chóng và đúng cách, bệnh nhân sẽ có tiên lượng tốt.
Các kiến thức cơ bản này đặc biệt quan trọng đối với người bệnh cũng như người thân để nhận biết cơn tăng huyết áp cấp cứu kịp thời, biết cách xử lý khi tăng huyết áp cấp cứu xảy ra, từ đó được điều trị đúng cách, tránh nguy hiểm cho tính mạng.
Hệ thống máy móc hiện đại giúp các bác sĩ chẩn đoán chính xác bệnh lý tim mạch để đưa ra phác đồ điều trị đúng đắn.
Đây là bài viết được viết bởi một chuyên gia SEO và copywriter. Để biết thêm thông tin, vui lòng truy cập fim24h.