Bất kỳ sự vật, hiện tượng nào trong cuộc sống cũng có quá trình sinh thành và phát triển. Lối sống của người Công giáo Việt Nam qua gần 500 năm truyền giáo đã trải qua sự biến đổi với nhiều cấp độ khác nhau. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về lối sống độc đáo của người Công giáo Việt Nam, đặc biệt là quá trình từ theo đạo, giữ đạo đến sống đạo.
1- Muôn ngàn lý do để theo đạo
Theo đạo, hay còn gọi là đi đạo, là hiện tượng một người được chịu phép Rửa (Bí tích Thanh tẩy) để gia nhập đạo Công giáo. Tuy nhiên, trong từng trường hợp cụ thể, hiện tượng này cũng có những tên gọi riêng. Trẻ em trong gia đình người Công giáo khi chịu phép Rửa được gọi là “đi chịu đạo”. Còn người lớn, bất kể không tôn giáo hoặc là tín đồ của tôn giáo khác, khi quay trở lại đạo Công giáo được gọi là “trở lại đạo”. Tuy nhiên, việc theo đạo Công giáo ở mỗi người lại có những lý do riêng.
Số lượng trẻ em Công giáo Việt Nam theo đạo một cách thụ động với sự hỗ trợ từ gia đình đã tạo nên đa số người được chịu Bí tích Rửa tội. Theo giáo luật, cha mẹ là người Công giáo phải lo liệu cho con được Rửa tội ngay những tuần đầu sau khi sinh. Số lượng trẻ em được Rửa tội bao giờ cũng chiếm đa số trong bất kỳ giáo xứ, giáo phận nào. Điều này cho thấy, rửa tội là một phần rất quan trọng trong đời sống Công giáo của người Việt Nam.
Những nghi lễ Rửa tội cũng đã ghi lại những trường hợp đặc biệt, ví dụ như trẻ em mắc bệnh nặng đã được rửa tội. Lịch sử giáo hội ghi lại nhiều trường hợp như linh mục Bartolome Ruiz chỉ rửa tội cho một em nhỏ gần chết. Năm 1626, giáo sĩ J. Baldinotti người Italia rửa tội được cho 4 đứa trẻ hấp hối sau 6 tháng ở Việt Nam.
Có không ít người Công giáo Việt Nam theo đạo vì lí do kinh tế. Cuộc sống khó khăn, cơ hàn đã khiến nhiều người dễ dàng đến với đạo Công giáo. Người nghèo và những người bị xã hội đánh đồng đã chào đón đạo Công giáo như một sự cứu chuộc. Việc gia nhập đạo đã mang lại hy vọng và cơ hội sống tốt hơn cho họ.
Nhưng sống đạo không chỉ có ý nghĩa cá nhân mà còn liên quan đến xã hội. Việt Nam thường xuyên gặp bão lụt, hạn hán và sau mỗi thiên tai, đạo Công giáo lại có cơ hội nhận thêm nhiều tín đồ mới. Việc hiến các gói hợp tác cho dân chúng và rao giảng Tin Mừng cũng đã tạo cơ hội cho nhiều người theo đạo.
Hôn nhân cũng là một lý do để nhiều thanh niên theo đạo Công giáo. Đạo Công giáo chủ trương “nhất phu, nhất phụ” và đây là điều hấp dẫn với nhiều người trước khi lập gia đình. Trước đây, giáo hội không cho phép kết hôn với người khác tôn giáo, do đó nhiều người phải trở lại đạo Công giáo. Sau Công đồng Vatican II, giáo hội cho phép người Công giáo kết hôn với người khác tôn giáo, nhưng số người trở lại đạo vì lý do hôn nhân vẫn đông.
Vấn đề chính trị, xã hội cũng ảnh hưởng đến việc một số người theo đạo. Người ta thấy số người xin gia nhập đạo tăng cao vào những năm 1930-1931, đặc biệt ở vùng Nghệ Tĩnh, do phong trào Việt Minh bắt đầu nhen nhóm và chính quyền thực dân thẳng tay đàn áp. Người dân thấy gia nhập đạo Công giáo là một cách an toàn để có được sự ủng hộ và che chở hơn từ chính quyền. Sau di cư năm 1954, nhiều người Công giáo từ miền Bắc vào miền Nam và nhiều người theo đạo dưới chế độ thân Công giáo ở Sài Gòn.
Ngoài ra, hoạt động từ thiện và bác ái của đạo Công giáo cũng đã thu hút không ít người đến với đạo. Những trại phong cùi với sự chăm sóc tận tâm của các nữ tu đã tạo ấn tượng mạnh cho bệnh nhân và bác sĩ. Nhiều người Công giáo cũng tham gia các hoạt động từ thiện như chăm sóc người ốm đau, giúp đỡ người khuyết tật và chôn xác người chết.
Truyền giáo cũng là một phần không thể thiếu của đạo Công giáo. Người Công giáo tích cực khuyên bảo và truyền giáo cho người khác theo cách của mình. Họ cũng tham gia các hoạt động từ thiện và công ích để chứng minh rằng đạo Công giáo là tốt lành.
2- Giữ đạo là tuyên xưng đức tin
Nếu theo đạo chỉ là việc được nhận phép Rửa để gia nhập Công giáo, thì giữ đạo nói về cuộc sống của người tín hữu từ khi được Rửa tội cho đến khi chết. Một người Công giáo thể hiện niềm tin của mình bằng cách đeo ảnh tượng và tràng hạt. Tại nhà, mọi người lập bàn thờ để tôn kính Thiên Chúa và đọc kinh hàng ngày. Người Công giáo cũng chấp hành luật đạo và có lòng bác ái, thương người nghèo khó.
Người Công giáo Việt Nam đã được ghi nhận là các người sống đạo rất sôi nổi và nhiệt thành so với trên thế giới. Số liệu cho thấy số lượng người Công giáo đi lễ và rước lễ thường xuyên tại Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh từ 56,4 đến 96,3%, cao hơn so với Roma, kinh đô của Giáo hội Công giáo, chỉ có 15-20% người đi lễ thường xuyên.
Người Công giáo Việt Nam cũng rất sẵn lòng cống hiến và giúp đỡ người khác. Công giáo Việt Nam đã tạo ra nhiều biểu hiện sinh hoạt tôn giáo sầm uất như rước kiệu, tổ chức kinh lễ, và tham gia các hoạt động từ thiện trong xã hội.
3- Sống đạo là dấn thân để phục vụ cộng đồng và xã hội
Sống đạo của người Công giáo không chỉ giới hạn trong nhà thờ mà còn phục vụ trong cộng đồng và xã hội. Người Công giáo cũng sống và lao động cùng với mọi người, tuân theo tinh thần của Tin Mừng. Họ không chỉ là công dân tốt mà còn là những người Công giáo tốt, sống theo tinh thần Phúc Âm.
Qua các chỉ dẫn của Giáo hội Công giáo, người Công giáo Việt Nam đã nhận thức được tầm quan trọng của việc yêu nước và xây dựng quê hương. Họ đã thường xuyên tham gia các hoạt động cộng đồng và góp phần vào sự phát triển của đất nước. Việc sống đạo của người Công giáo đã được công nhận và tôn vinh trong xã hội.
Sống đạo không chỉ là việc tuân thủ các quy tắc đức tin mà còn liên quan chặt chẽ đến xã hội và cảm nhận của người Công giáo với đời sống trần thế. Sống đạo không chỉ là chấp hành nghi lễ, mà còn là sống đầy đủ và hết mình để phục vụ xã hội.
Lối sống đạo của người Công giáo Việt Nam ngày nay đã vượt qua kiểu sống hình thức và hướng nội, mà đã dấn thân phục vụ xã hội và cộng đồng. Đúng như lời Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã nhận định, người Công giáo Việt Nam là một cộng đồng năng động, yêu nước và có những đóng góp tích cực trong việc xây dựng và phát triển đất nước. Cách sống đạo của người Công giáo Việt Nam đã và đang thay đổi và trở nên phù hợp với thời đại.