Giấc ngủ là một quá trình quan trọng trong cuộc sống con người, được điều chỉnh bởi não bộ. Rối loạn giấc ngủ có thể do nhiều nguyên nhân, từ rối loạn cơ chế điều hòa giấc ngủ đến các bệnh tiềm ẩn khác. Mất ngủ, ngủ không sâu, khó đi vào giấc ngủ, ngủ quá nhiều là những dấu hiệu của rối loạn giấc ngủ. Vậy rối loạn giấc ngủ là gì, triệu chứng và nguyên nhân ra sao?
Rối loạn giấc ngủ có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và sức khỏe. Nó gây giảm hiệu suất làm việc, kém an toàn trong làm việc, đi lại, khó tập trung, và tăng nguy cơ mắc các bệnh lý mạn tính. Vì vậy, việc tìm nguyên nhân và điều trị kịp thời là rất quan trọng nếu bạn gặp rối loạn giấc ngủ.
Rối loạn giấc ngủ là bệnh gì?
Thuật ngữ “rối loạn giấc ngủ” được sử dụng để chỉ tình trạng ảnh hưởng đến chất lượng, thời gian hoặc thời lượng giấc ngủ và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động bình thường của người đó khi tỉnh. Tình trạng này có thể gây ra các vấn đề sức khỏe khác, thậm chí ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần.
Năm 1979, Hiệp hội Rối loạn giấc ngủ Hoa Kỳ đã công bố hệ thống phân loại đầu tiên cho các chứng rối loạn giấc ngủ. Hiện có hơn 100 loại rối loạn giấc ngủ được phân loại dựa trên nguyên nhân, triệu chứng, tác động sinh lý và tâm lý, và các tiêu chí khác.
Tuy nhiên, hầu hết các rối loạn giấc ngủ thường có các dấu hiệu sau đây:
- Bạn buồn ngủ nhưng khó có thể đi ngủ.
- Bạn gặp khó khăn trong việc tỉnh táo vào ban ngày.
- Bạn bị mất cân bằng trong nhịp sinh học thức – ngủ mỗi ngày.
- Bạn có những hành vi bất thường làm gián đoạn giấc ngủ.
Bất kỳ dấu hiệu nào trong số này đều có thể cho thấy bạn bị rối loạn giấc ngủ. Tùy theo triệu chứng bệnh, bác sĩ có thể hướng dẫn cách điều trị phù hợp nhất.
Các loại rối loạn giấc ngủ
Trong các loại rối loạn giấc ngủ, dưới đây là 6 dạng bệnh phổ biến nhất mà chúng ta thường gặp:
1. Mất ngủ
Mất ngủ là tình trạng khó đi vào giấc ngủ vào ban đêm, lặp đi lặp lại trong nhiều ngày. Những người bị mất ngủ thường bị buồn ngủ quá mức vào ban ngày cũng như dễ bị các chứng suy giảm nhận thức khác trong khi đang thức. Tình trạng này nếu kéo dài, diễn ra ít nhất ba lần mỗi tuần trong ít nhất ba tháng thì được xem là mất ngủ mãn tính. Hiện nay, có đến khoảng 1/3 số người trưởng thành “chung sống” với chứng mất ngủ.
2. Hội chứng ngưng thở khi ngủ
Chứng ngưng thở khi ngủ là một dạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh bị tắc nghẽn đường thở trên mỗi khi đi ngủ. Có 2 dạng ngưng thở khi ngủ chính là ngưng thở tắc nghẽn và ngưng thở trung ương. Ngoài ra, còn có chứng ngưng thở hỗn hợp là sự phối hợp hai loại trên.
Khi đi vào giấc ngủ, thanh quản sẽ hẹp lại khiến cho không khí lưu thông qua vùng hầu họng trở nên khó khăn hơn. Lúc này, người bệnh sẽ có hiện tượng ngáy để chống lại hiện tượng trên. Hoặc người bệnh cũng có thể ngừng thở trong một khoảng thời gian (thường là 10 giây).
3. Chứng ngủ rũ Narcolepsy
Chứng ngủ rũ là một dạng rối loạn giấc ngủ khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi quá mức vào ban ngày mặc dù đã nghỉ ngơi đầy đủ vào đêm hôm trước. Tình trạng này khiến bạn luôn trong trạng thái “thèm ngủ” và có thể ngủ những giấc ngủ gật đột ngột vào ban ngày.
4. Hội chứng chân không yên (RLS)
Hội chứng chân không yên (Restless Leg Syndrome – RLS) là một loại rối loạn vận động liên quan đến giấc ngủ. Tình trạng này khiến người bệnh cảm thấy ngứa ngáy, đau nhói, khó chịu ở chân và có cảm giác muốn chân di chuyển ngay cả trong lúc ngủ.
5. Bệnh mất ngủ giả (Parasomnias)
Parasomnias là tình trạng “mất ngủ giả” – một dạng rối loạn giấc ngủ tương đối phổ biến hiện nay. Người mắc bệnh mất ngủ giả có thể có những hành vi bất thường trước khi đi vào giấc ngủ hoặc trong giấc ngủ. Mộng du, nói chuyện trong khi ngủ, rên rỉ trong khi ngủ, gặp ác mộng, tè dầm,… là những hành vi thường gặp của người mắc chứng rối loạn giấc ngủ này.
6. Rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học (Circadian)
Rối loạn nhịp điệu giấc ngủ hay còn gọi là rối loạn giấc ngủ nhịp sinh học là tình trạng khó đi vào giấc ngủ, thức dậy quá sớm nhưng không thể ngủ trở lại, thức dậy trong chu kỳ ngủ,… Tình trạng rối loạn giấc ngủ này bao gồm các dạng như: rối loạn giai đoạn ngủ muộn, rối loạn giai đoạn giấc ngủ nâng cao, rối loạn giấc ngủ do làm công việc theo ca, nhịp điệu ngủ – thức không đều, hội chứng ngủ – thức không theo 24 giờ,…
Ngoài 6 dạng rối loạn giấc ngủ kể trên, còn nhiều dạng rối loạn giấc ngủ khác như ngủ quá mức vô căn, hội chứng Kleine-Levin (hội chứng người đẹp ngủ), chứng tê liệt trong giấc ngủ,…
Triệu chứng rối loạn giấc ngủ
Các triệu chứng rối loạn giấc ngủ bao gồm rất buồn ngủ vào ban ngày và khó ngủ vào ban đêm. Ngoài ra, còn có những triệu chứng khác tùy thuộc vào dạng rối loạn giấc ngủ mà bạn đang gặp phải.
Một số dấu hiệu rối loạn giấc ngủ thường gặp có thể kể đến như:
- Đột ngột ngủ gật vào những thời điểm không thích hợp, chẳng hạn như khi đang lái xe, đang trong cuộc họp, đang làm việc,…
- Cảm thấy khó chịu mỗi khi cố gắng chìm vào giấc ngủ.
- Bạn thường mất hơn 30 phút mỗi đêm để đi vào giấc ngủ.
- Có chu kỳ ngủ – thức không đều.
- Ngưng thở, thở hổn hển, ngáy to trong lúc ngủ.
- Đi tiểu không tự chủ trong khi ngủ.
- Thức giấc giữa đêm nhưng không thể ngủ lại được.
- Có giấc ngủ ngắn, tỉnh dậy sớm.
- Bị mộng du (rời khỏi giường và di chuyển trong khi vẫn đang ngủ).
- Có biểu hiện sợ hãi, khóc lóc, la hét,… ngay cả khi đang ngủ.
- Vào buổi tối và khi bạn cố gắng đi vào giấc ngủ, bạn có cảm giác kiến bò, ngứa ran ở chân hoặc tay của mình và cảm giác này được giảm bớt khi bạn cử động chân.
- Tưởng tượng ra những tiếng nổ lớn trong đầu nếu bị đánh thức khi đang ngủ.
- Gặp ảo giác khi bắt đầu giấc ngủ hoặc trong quá trình chuyển đổi giữa ngủ và thức.
- Không thể nhớ được những hành vi mà mình đã làm trong khi ngủ.
- Cảm thấy tê liệt hoàn toàn ngay khi thức dậy.
- Mệt mỏi, uể oải và luôn cảm thấy buồn ngủ, cần được đi ngủ vào ban ngày.
- Cáu kỉnh, lo lắng, tâm trạng thay đổi.
- Suy giảm hiệu suất làm việc, học tập.
- Thiếu tập trung.
Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ
Trong một số trường hợp, các vấn đề sức khỏe tiềm ẩn có thể là nguyên nhân gây rối loạn giấc ngủ. Ngoài ra, còn có các nguyên nhân khác như:
1. Đang gặp các tình trạng bệnh lý
Người bị dị ứng, cảm lạnh, nhiễm trùng đường hô hấp hay đang gặp các vấn đề về hô hấp thường bị khó thở vào ban đêm và không thể thở bằng mũi. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến rối loạn giấc ngủ.
Bên cạnh đó, người mắc các bệnh lý như bệnh tim mạch, bệnh phổi, bệnh dạ dày cũng khó đi vào giấc ngủ hơn và không thể ngủ sâu giấc được.
2. Đi tiểu thường xuyên
Nguyên nhân rối loạn giấc ngủ có thể do bạn uống nhiều nước trước khi ngủ dẫn đến tình trạng tiểu đêm, đi tiểu thường xuyên làm gián đoạn giấc ngủ. Ngoài ra, người bị mất cân bằng nội tiết tố, mắc các bệnh về đường tiết niệu, thận cũng có thể dẫn đến đi tiểu đêm gây rối loạn giấc ngủ.
3. Các cơn đau mãn tính
Các cơn đau liên tục có thể khiến bạn khó đi vào giấc ngủ và thậm chí có thể đánh thức bạn sau khi bạn chìm vào giấc ngủ. Một số nguyên nhân phổ biến nhất của cơn đau mãn tính bao gồm viêm khớp, đau nửa đầu, đau lưng, đau cơ xơ hóa,…
Trong một số trường hợp, cơn đau mãn tính thậm chí có thể trầm trọng hơn do rối loạn giấc ngủ. Chẳng hạn, người bệnh đau nửa đầu thường khó đi vào giấc ngủ và có nguy cơ bị đau nửa đầu cao hơn.
4. Căng thẳng và lo lắng
Căng thẳng và lo lắng thường có tác động tiêu cực đến chất lượng giấc ngủ của bạn. Bạn có thể khó đi vào giấc ngủ hoặc không ngủ được.
Ngoài ra, người bị căng thẳng, lo lắng cũng có nguy cơ gặp ác mộng, mộng du, làm gián đoạn giấc ngủ của bạn.
5. Tác dụng phụ của một số loại thuốc
Một số loại thuốc điều trị bệnh có thể gây ra tác dụng phụ làm rối loạn giấc ngủ của bạn, chẳng hạn khiến bạn ngủ nhiều hơn mức bình thường.
6. Di truyền
Các nghiên cứu cho thấy, nếu các thành viên trong gia đình của bạn như bố, mẹ, anh chị em ruột bị rối loạn giấc ngủ thì nguy cơ mắc bệnh của bạn cũng cao hơn.
7. Các yếu tố khác
Một số yếu tố khác có thể góp phần gây ra các vấn đề về giấc ngủ, chẳng hạn như thường xuyên làm việc ca đêm, hội chứng jet lag, sinh hoạt kém lành mạnh, thường xuyên uống các chất kích thích.
Ai có nguy cơ mắc bệnh rối loạn giấc ngủ?
Những ai có nguy cơ bị rối loạn giấc ngủ? Theo đó, các nhóm đối tượng sau đây sẽ dễ bị rối loạn giấc ngủ hơn so với những người khác:
- Giới tính: Rối loạn giấc ngủ dễ ảnh hưởng đến nữ giới hơn nam giới.
- Tuổi tác: Càng cao tuổi thì chất lượng giấc ngủ của bạn càng suy giảm.
- Lối sống: Nếu bạn có một lối sống kém lành mạnh, thường xuyên sử dụng rượu bia, đồ uống có cồn hoặc các chất kích thích gây ảnh hưởng đến não bộ, bạn cũng có nguy cơ mắc bệnh lý rối loạn giấc ngủ cao hơn.
Để đảm bảo giấc ngủ ngon lành và tránh rối loạn giấc ngủ, bạn cần tuân thủ một lịch trình sinh hoạt lành mạnh, giữ cho phòng ngủ yên tĩnh và thoáng mát, và ăn một chế độ ăn uống cân đối và bổ sung đủ dinh dưỡng.
FAQs
FAQs
Rối loạn giấc ngủ có nguy hiểm không?
Có! Rối loạn giấc ngủ nếu kéo dài có thể ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của bạn và gây nguy hiểm trong các hoạt động hàng ngày.
Rối loạn giấc ngủ có thể tự khỏi không?
Rối loạn giấc ngủ có thể tự khỏi nhưng cũng có thể kéo dài. Điều trị kịp thời là quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực của rối loạn giấc ngủ.
Rối loạn giấc ngủ có phương pháp điều trị nào không?
Điều trị rối loạn giấc ngủ bao gồm các biện pháp tự nhiên như thay đổi lối sống, và cũng có thể cần thuốc dựa vào từng trường hợp cụ thể.
Rối loạn giấc ngủ nên đi khám ở đâu?
Rối loạn giấc ngủ có thể được khám và điều trị tại chuyên khoa Nội thần kinh tại các bệnh viện và cơ sở y tế.
Rối loạn giấc ngủ có thể uống thuốc gì?
Việc uống thuốc cho rối loạn giấc ngủ phải được điều chỉnh bởi bác sĩ dựa trên tình trạng và triệu chứng cụ thể của bệnh nhân.
Rối loạn giấc ngủ có phương pháp phòng ngừa nào không?
Phòng ngừa rối loạn giấc ngủ bao gồm duy trì một lịch trình ngủ đều đặn, hạn chế các chất kích thích và cải thiện chế độ ăn uống.