Đau bụng trên rốn có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến gan, tụy, túi mật, lách… Tình trạng càng nghiêm trọng khi cơn đau đi kèm một số dấu hiệu cảnh báo như buồn nôn, sốt, đại tiện ra máu… Trong mọi trường hợp, người bệnh tốt nhất nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán nguyên nhân chính xác và điều trị kịp thời, tránh gặp phải biến chứng nguy hiểm về sau.
Đau bụng trên rốn là gì?
Đau bụng trên rốn là cơn đau xảy ra ở vùng nằm giữa xương sườn và rốn, thường liên quan đến các tổn thương ở dạ dày, gan, lách, tụy, túi mật, ống dẫn mật… hoặc các bộ phận khác như: cơ bụng, phúc mạc, thận, niệu quản… Tuy nhiên, nếu triệu chứng đau bụng đi kèm khó thở và tức ngực, có thể đây là dấu hiệu cảnh báo bất thường tại tim và phổi, người bệnh cần khám cấp cứu kịp thời để tránh biến chứng nguy hiểm.
Cơn đau bụng trên rốn có thể cảnh báo nhiều vấn đề sức khỏe khác nhau
Các vị trí đau bụng trên rốn cần để ý
Dưới đây là ba vị trí đau bụng trên rốn cần lưu ý:
- Phía trên bên trái: Góc phần tư phía trên bên trái ngăn cách với vùng bụng bên phải bởi xương ức, đây là nơi chứa dạ dày, tụy và lách.
- Phía trên bên phải: Góc phần tư phía trên bên phải chứa hầu hết các cơ quan liên quan đến hệ thống mật, bao gồm túi mật, tụy, gan và ống dẫn mật.
- Giữa phía trên (vùng thượng vị): Cơn đau vùng thượng vị có thể liên quan đến hệ thống mật hoặc hệ thống ống tiêu hóa.
Cơn đau bụng trên rốn có thể xảy ra ở nhiều vị trí khác nhau
Nguyên nhân gây đau bụng trên rốn
Đau bụng trên rốn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, điển hình như:
1. Khó tiêu
Đau vùng thượng vị sau khi ăn là dấu hiệu điển hình của chứng khó tiêu, thường đi kèm cảm giác nóng rát. Tình trạng này đa phần liên quan đến chế độ ăn uống sinh hoạt, có thể xuất hiện đồng thời với viêm dạ dày, bệnh trào ngược dạ dày thực quản.
2. Viêm loét dạ dày tá tràng
Viêm loét dạ dày tá tràng có thể do mất cân bằng giữa yếu tố tấn công và bảo vệ dạ dày, do nhiễm vi khuẩn, thường gặp là xoắn khuẩn Helicobacter pylori. Triệu chứng thường gặp là đau vùng bụng trên rốn, cảm giác nóng rát và cồn cào khó chịu.
3. Thoát vị
Thoát vị là tình trạng một tạng trong bụng như mạc nối, ruột… không còn nằm ở vị trí thông thường mà chui vào một điểm yếu, ví dụ như thoát vị hoành. Thoát vị có thể gây đau bụng trên rốn, đôi khi gây nhiều biến chứng nguy hiểm, thậm chí đe dọa đến tính mạng khi tạng thoát vị không thể chui trở lại vào ổ bụng, gây thiếu máu nuôi, hoại tử, nhiễm trùng hoặc khi các tạng đi vào trong khoang lồng ngực gây chèn ép tim, phổi dẫn đến suy hô hấp.
4. Sỏi mật
Sỏi mắc kẹt trong đường mật là nguyên nhân chính gây ra nhiễm trùng, thường gặp là viêm túi mật cấp và viêm tụy cấp. Tình trạng này gây ra những cơn đau quặn mật, đau dữ dội rồi giảm dần, xảy ra từng đợt và thường gặp sau khi ăn.
Sỏi mật có thể là nguyên nhân gây đau bụng trên rốn
5. Đau bụng thai kỳ
Đau bụng trên rốn là triệu chứng có thể gặp trong thai kỳ. Tình trạng này xảy ra khi thai nhi lớn lên và bắt đầu chèn ép vào các cơ quan vùng bụng trên hoặc do sự kéo căng của cơ và dây chằng. Tuy nhiên, nếu tình trạng đau kéo dài hoặc đau xuất hiện đột ngột và dữ dội, có thể là dấu hiệu nghiêm trọng, cảnh báo những biến chứng nguy hiểm trong thai kỳ, cần được thăm khám và điều trị kịp thời.
6. Căng cơ bụng
Căng cơ bụng là chấn thương phổ biến, thường xảy ra sau khi chơi thể thao, tập thể dục quá sức hoặc nâng vật nặng. Tình trạng này có thể gây đau vùng bụng trên rốn.
7. Nguyên nhân khác
Một số nguyên nhân khác cũng có thể gây đau bụng trên rốn, bao gồm:
- Bệnh gan: Viêm gan cấp tính và mạn tính đều có thể gây đau vùng bụng trên rốn. Nguyên nhân thường gặp là do thuốc hoặc độc chất, sử dụng rượu quá mức, nhiễm virus viêm gan… Ung thư gan cũng có thể gây ra triệu chứng đau bụng nhưng thường ít phổ biến.
- Các bệnh về tuyến tụy: Viêm tụy là nguyên nhân thường gặp nhất, một số ít trường hợp gặp trong ung thư tụy. Cơn đau có thể xuất hiện ở vùng giữa hoặc phía trên bên trái bụng, có thể lan ra sau lưng và tăng lên khi ho, nằm ngửa hoặc ăn nhiều.
- Tắc ruột: Tắc ruột là tình trạng ruột bị tắc nghẽn cơ năng hoặc cơ học, gây cản trở sự di chuyển bình thường của khí, chất lỏng, chất rắn trong đường tiêu hóa, gây bít tắc và không thể đào thải ra ngoài. Đau bụng thường là triệu chứng đầu tiên gặp phải.
- Lách to: Lách to có thể gây đau vùng bụng trên rốn bên trái. Nhiễm trùng và xơ gan là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng này. Lách bị vỡ và chảy máu sau chấn thương là trường hợp cấp cứu, nguy cơ cao đe dọa đến tính mạng nếu không được can thiệp kịp thời.
- Các bệnh lý về thận và đường tiết niệu trên: Viêm thận bể thận, sỏi thận thường gây đau ở vùng lưng và lan dần ra phía trước.
- Viêm phúc mạc: Tình trạng này gây đau lan tỏa khắp bụng, chủ yếu do quá trình nhiễm khuẩn trong ổ bụng hoặc thiếu máu mạc treo gây nên.
- Các bệnh lý liên quan đến tim và phổi: Thuyên tắc phổi, viêm phổi, nhồi máu cơ tim, viêm màng ngoài tim.
Đau vùng bụng trên rốn có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau
Dấu hiệu đau bụng trên rốn
Cơn đau bụng trên rốn có thể gặp từ mức độ nhẹ, trung bình đến dữ dội, xảy ra ở một vị trí nhất định hoặc lan rộng, đau âm ỉ, tăng dần hoặc xuất hiện từng đợt. Người bệnh cũng có thể đau vào một thời điểm nhất định hoặc đau lặp đi lặp lại, đặc biệt là sau khi ăn, khi nằm, cúi người hoặc nâng vật nặng.
Đau bụng trên rốn có nguy hiểm không?
Đau bụng trên rốn do khó tiêu không phải là vấn đề đáng lo ngại, có thể cải thiện bằng các phương pháp chăm sóc tại nhà hoặc dùng thuốc. Tuy nhiên, cơn đau này cũng có thể là dấu hiệu cảnh báo một số bệnh lý nguy hiểm như: nhồi máu cơ tim, viêm túi mật cấp, viêm tụy cấp, loét dạ dày, viêm gan cấp … Những trường hợp này đều rất nghiêm trọng, cần được thăm khám, điều trị sớm để tránh biến chứng về sau.
Chẩn đoán đau bụng trên rốn
Để tiến hành chẩn đoán cơn đau vùng bụng trên rốn, bác sĩ sẽ yêu cầu người bệnh cung cấp một số thông tin về triệu chứng gặp phải, bao gồm:
- Thời điểm cơn đau khởi phát
- Mức độ đau
- Vị trí đau
Bác sĩ sẽ thăm khám bụng để xác định chính xác vị trí đau, chướng bụng và u bướu (nếu có). Một số xét nghiệm có thể được chỉ định thực hiện bao gồm:
- Nội soi đường tiêu hóa trên: Phương pháp này còn được gọi là nội soi thực quản – dạ dày – tá tràng. Bác sĩ sẽ đưa ống soi từ miệng, đi qua vùng hầu họng, vào thực quản, dạ dày và đoạn đầu ruột non. Cuối ống nội soi có gắn camera, ghi lại toàn bộ hình ảnh bên trong các cơ quan, giúp phát hiện những tổn thương nếu có.
- Xét nghiệm máu để kiểm tra những bất thường tại các cơ quan nghi ngờ gây ra tình trạng đau bụng
- Siêu âm bụng: Phương pháp này được sử dụng để sàng lọc các vấn đề tổn thương ở bụng, chẳng hạn như sỏi mật, viêm tụy, sỏi thận…
- Chụp cắt lớp vi tính (CT): Bác sĩ sẽ chỉ định chụp CT để xác định chính xác nguyên nhân gây đau bụng như viêm ruột thừa, viêm tụy, viêm túi mật hoặc ung thư.
- Nội soi đường tiêu hóa dưới: Phương pháp này được thực hiện để kiểm tra những vấn đề như chảy máu, polyp hoặc ung thư đại trực tràng.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Phương pháp này được thực hiện để kiểm tra các cơ quan trong ổ bụng, chẳng hạn như gan, túi mật, tụy…
- Chụp X-quang: Bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang bụng để chẩn đoán các bệnh lý như thủng ruột, tắc ruột…
- Nội soi mật tụy ngược dòng (ERCP): Phương pháp này giúp kiểm tra chủ yếu về hệ thống đường mật và tụy. Nội soi mật tụy ngược dòng cũng có thể giúp loại bỏ sỏi trong ống mật.
Cách điều trị đau bụng vị trí trên rốn
Phương pháp điều trị cơn đau vùng bụng trên rốn sẽ được chỉ định tùy thuộc vào nguyên nhân được chẩn đoán. Với các trường hợp khó tiêu thường gặp, người bệnh có thể thay đổi chế độ ăn uống sinh hoạt hoặc dùng thuốc kháng axit không kê đơn (OTC). Tuy nhiên, nếu triệu chứng không giảm, người bệnh cần đi khám sớm để được chẩn đoán và điều trị kịp thời theo phác đồ của bác sĩ.
Khi nào cần gặp bác sĩ?
Nếu cơn đau bụng trên rốn tái phát hoặc kéo dài dai dẳng, người bệnh cần đi khám để được chẩn đoán nguyên nhân chính xác. Ngoài ra, dưới đây là một số triệu chứng nghiêm trọng, cảnh báo vấn đề bệnh lý nguy hiểm, cần được thăm khám kịp thời:
- Xuất hiện máu trong phân
- Nôn ra máu
- Sốt cao
- Chóng mặt
- Sụt cân bất thường
- Khó thở
- Vàng da, vàng mắt
- Sờ thấy khối u vùng bụng
Nhanh chóng đi khám nếu nhận thấy đau bụng kèm triệu chứng bất thường khác
Phòng tránh đau bụng trên rốn
Tình trạng đau bụng trên rốn có thể được phòng ngừa hiệu quả bằng các phương pháp hữu ích sau đây:
- Tập thể dục đều đặn, có thể bắt đầu bằng việc đi bộ, sau đó tăng dần cường độ phù hợp với độ tuổi
- Uống đủ nước trong ngày
- Xây dựng chế độ ăn lành mạnh, ưu tiên các loại thực phẩm như ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau củ quả…
- Tránh ăn đồ chiên rán, thức ăn nhanh
- Tập thói quen ăn chậm nhai kỹ để ngăn ngừa chứng khó tiêu, không nên vừa ăn vừa xem phim, đọc sách…
- Nên thư giãn 1 – 2 giờ sau khi ăn, không nên nằm ngay sau ăn
- Kiểm soát căng thẳng
- Rửa tay thường xuyên, đặc biệt là trước khi ăn để tránh lây lan vi khuẩn từ bàn tay vào thức ăn, giảm nguy cơ ngộ độc thực phẩm
- Xây dựng lối sống lành mạnh, không sử dụng rượu bia, thuốc lá
Trung tâm Nội soi và Phẫu thuật nội soi tiêu hóa (BVĐK Tâm Anh TP.HCM) và Khoa Ngoại Tổng hợp (BVĐK Tâm Anh Hà Nội) là những chuyên khoa Tiêu hóa uy tín, cung cấp dịch vụ thăm khám và điều trị cao cấp, hiệu quả cho các bệnh nhân mắc những bệnh lý tiêu hóa từ nhẹ đến nặng. Hệ thống BVĐK Tâm Anh quy tụ đội ngũ bác sĩ Nội khoa – Ngoại khoa – Nội soi tiêu hóa chuyên môn cao, giàu kinh nghiệm, bên cạnh đó là sự hỗ trợ của hệ thống thiết bị y tế hiện đại, nhập khẩu từ nước ngoài, phục vụ tối đa nhu cầu thăm khám và điều trị của khách hàng.
Để đặt lịch thăm khám và điều trị các bệnh lý tiêu hóa với các chuyên gia bác sĩ về Tiêu hóa của Hệ thống Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, xin vui lòng liên hệ.
Trên đây là tổng hợp tất cả các thông tin liên quan đến triệu chứng đau bụng trên rốn, các nguyên nhân thường gặp cùng biện pháp điều trị và phòng ngừa hiệu quả. Hi vọng thông qua những chia sẻ này, người bệnh sẽ có thêm nhiều thông tin hữu ích để chủ động theo dõi sức khỏe, thăm khám sớm, nhằm hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm.