Hiện nay, nhiều người cho rằng chỉ có chó hoang mới có nguy cơ lây nhiễm bệnh dại, nhưng thực tế không phải như vậy. Chó nhà nuôi cũng có thể mắc bệnh dại và gây nguy hiểm cho con người. Vậy bị chó nhà cắn có sao không? Làm thế nào để xử trí và tiêm phòng?
Bác sĩ Bùi Thanh Phong, Quản lý Y khoa vùng TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC, cho biết: “Bệnh dại là một căn bệnh có tỷ lệ tử vong gần như là 100% nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Tuy nhiên, bệnh đã có thể được phòng ngừa hiệu quả bằng vắc xin. Rất nhiều quốc gia trên thế giới đã thành công trong việc tiêm chủng vắc xin phòng dại để loại bỏ căn bệnh nguy hiểm này. Tuy vậy, tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh dại tại Việt Nam vẫn không giảm, thậm chí tăng lên qua các năm. Chính vì vậy, người dân cần tiêm vắc xin phòng dại và áp dụng các biện pháp phòng ngừa khác.”
Chó nhà nuôi có thể bị dại không?
CÓ! Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, tại Việt Nam, chó nhà nuôi là nguyên nhân hàng đầu gây lây truyền virus dại từ chó sang người, chiếm 99% tổng số trường hợp. Bệnh dại là căn bệnh truyền nhiễm do virus dại gây ra, có tỷ lệ tử vong lên đến 100% khi người bệnh xuất hiện các triệu chứng lâm sàng như mệt mỏi, yếu cơ, sốt, sợ nước, sợ gió, nhạy cảm với ánh sáng, thay đổi tính tình, tăng động, dễ kích thích, và nhiều triệu chứng khác. Virus dại có thể lây lan từ chó nhà nuôi sang người thông qua nước bọt chứa virus ở vết cắn hoặc vết trầy xước trên da.
Một con chó ngay từ khi mới mua về hoặc mới sinh ra cũng có thể mắc bệnh dại. Thậm chí, những con chó khỏe mạnh, hiếu động, thích khám phá môi trường xung quanh cũng có thể tiếp xúc với chó dại và lây nhiễm virus dại. Mỗi năm, có hàng trăm trường hợp chó nhà nuôi và mèo nhà nuôi mắc bệnh dại. Đa số các con vật này chưa được tiêm phòng và bị lây nhiễm từ các động vật hoang dã như chồn hôi và gấu trúc.
Nhận biết khi chó nhà nuôi bị bệnh dại
Bệnh dại ở chó nhà nuôi thường biểu hiện qua hai dạng chính là thể dại điên cuồng và thể dại bại liệt, còn gọi là dại câm.
Thể dại điên cuồng: có ba thời kỳ phân biệt, bao gồm thời kỳ thay đổi thói quen, thời kỳ kích thích và thời kỳ bại liệt.
- Trong giai đoạn đầu, chó có thể thể hiện sự thay đổi rõ rệt trong hành vi, từ sự lo lắng, bứt rứt, giận dữ đến tâm trạng vui vẻ bất thường hoặc buồn bã và trốn vào nơi kín đáo.
- Ở thời kỳ kích thích, chó có thể trở nên hoảng loạn, dễ bị kích động và thể hiện sự hung dữ bất thường, thậm chí tấn công người lạ. Chó cũng có thể gặp tình trạng sốt cao, mắt đỏ, khó nuốt hoặc không chịu ăn, tiếng sủa khàn, lưỡi thè ra và tiết nhiều nước dãi hơn thông thường.
- Cuối cùng, khi tiến đến thời kỳ bại liệt, chó sẽ trở nên liệt, không thể nuốt thức ăn và nước uống, đau đớn và tử vong trong 3-7 ngày.
Thể dại câm: thể hiện qua biểu hiện buồn bã, thích nằm trong bóng tối, hàm trễ xuống, lưỡi thè ra, nước dãi chảy không kiểm soát, cảm giác suy nhược, không cắn, không sủa, liệt nửa thân hoặc liệt hai chân sau. Chó cũng có thể trở nên gầy gò, yếu đuối, thể lực giảm sút nhanh chóng và cuối cùng tử vong.
Bị chó nhà cắn có sao không?
CÓ, THẬM RẤT NGUY HIỂM! Nếu bị chó nhà nuôi cắn và chó này mắc bệnh dại, con người có thể bị lây nhiễm virus dại qua vết thương hoặc vết trầy xước trên da. Sau một thời gian ủ bệnh, virus dại tấn công và gây rối loạn chức năng tế bào của hệ thống thần kinh trung ương, dẫn đến bệnh dại. Bệnh dại có thể phát triển thành hội chứng viêm não tủy cấp tính và dẫn đến tử vong sau 7-10 ngày.
Có nhiều báo cáo về các trường hợp vật nuôi mắc bệnh dại, tấn công người và lây truyền bệnh. Theo CDC Hoa Kỳ, có khoảng 5.000 trường hợp mắc bệnh dại hàng năm tại Hoa Kỳ, trong đó có đến 10% trường hợp tử vong do bệnh dại có nguồn gốc từ vật nuôi trong nhà. Tại Việt Nam, cũng đã xảy ra nhiều trường hợp bị chó nhà nuôi cắn, gây nhiễm dại và dẫn đến tử vong sau vài ngày, thậm chí sau vài năm ủ bệnh.
Ví dụ, vào tháng 5/2023, một phụ nữ 38 tuổi tại Vĩnh Phúc đã mắc và tử vong sau 3 tháng bị chó nhà nuôi cắn khi đang cho chó ăn. Một trường hợp khác được Sở Y tế Đồng Nai ghi nhận vào tháng 7/2023, một người đàn ông 36 tuổi phát bệnh dại và tử vong sau 6 tháng bị con chó nhà nuôi cắn.
Xử trí và theo dõi sau khi bị chó nhà cắn
Sau khi bị chó cắn, dù là chó nhà hay chó hoang, cần nhanh chóng xử lý vết thương bằng cách rửa sạch vết thương dưới nước sạch và xà phòng trong 15 phút. Sau đó, sát khuẩn vết thương bằng iodine hoặc cồn 450 – 700 để giảm thiểu số lượng virus dại. Trong trường hợp không có dung dịch sát khuẩn chuyên dụng, có thể sử dụng các chất khử trùng thông thường như rượu, xà phòng, dầu gội, sữa tắm, nước rửa tay để rửa vết thương ngay sau khi bị cắn.
Trong quá trình xử lý vết thương, tránh làm tổn thương lan rộng. Sau đó, cần đến cơ sở tiêm phòng dại uy tín gần nhất để được khám và điều trị dự phòng. Tùy vào tình trạng vết thương và sức khỏe của chó nhà, có thể sử dụng kháng sinh và tiêm vắc xin phòng dại.
Đồng thời, tránh khâu kín vết thương ngay sau bị chó cắn. Trong trường hợp vết thương lớn, cần khâu để ngăn chặn máu chảy và hạn chế nhiễm trùng. Khâu có thể được thực hiện sau vài giờ đến 3 ngày sau khi đã tiêm điều trị dự phòng sau phơi nhiễm và tiêm huyết thanh kháng dại vào tất cả các vết thương.
Cần tuân thủ nghiêm ngặt những khuyến cáo và hướng dẫn điều trị, chăm sóc của các chuyên gia y tế. Trong quá trình điều trị, cần cách ly và chăm sóc y tế đặc biệt cho bệnh nhân. Đồng thời, sát trùng các đồ vật bị nhiễm chất tiết của bệnh nhân bằng chất diệt khuẩn để hạn chế nguy cơ lây lan cho người khác.
Phác đồ tiêm phòng sau khi bị chó nhà cắn
Đối với người đã tiêm dự phòng dại trước phơi nhiễm
- Vắc xin sử dụng: Verorab (Pháp), Abhayrab (Ấn Độ)
- Đường dùng: Tiêm bắp hoặc tiêm trong da
- Tổng số mũi: 2 mũi
- Liều tiêm: 0.5ml/1 mũi
- Lịch tiêm tiêu chuẩn: N0 – N3
Đối với người chưa tiêm vắc xin dại công nghệ tế bào trước đây
- Cần được theo dõi tình trạng vết thương và sức khỏe của chó để đưa ra chỉ định tiêm vắc xin phòng dại với lịch tiêm phù hợp.
Bất kể tình trạng con vật sống sau 10 ngày theo dõi hoặc không theo dõi hoặc bệnh hoặc chết:
- Vắc xin sử dụng: Verorab (Pháp), Abhayrab (Ấn Độ)
- Đường dùng: Tiêm bắp hoặc tiêm trong da
- Tổng số mũi: 5 mũi
- Liều tiêm: 0.5ml/1 mũi
- Lịch tiêm tiêu chuẩn: N0 – N3 – N7 – N14 – N28
Trường hợp con vật sống sau 10 ngày theo dõi:
- Vắc xin sử dụng: Verorab (Pháp), Abhayrab (Ấn Độ)
- Đường dùng: Tiêm bắp hoặc tiêm trong da
- Tổng số mũi: 4 mũi
- Liều tiêm: 0.5ml/1 mũi
- Lịch tiêm tiêu chuẩn: N0 – N3 – N7 – N28
Trường hợp con vật chết, bệnh, không theo dõi được; vết thương nặng, sâu, nhiều vệt, gần thần kinh trung ương/vùng có nhiều dây thần kinh…:
- Vắc xin sử dụng: Verorab (Pháp), Abhayrab (Ấn Độ)
- Đường dùng: Tiêm bắp hoặc tiêm trong da
- Tổng số mũi: 4 mũi
- Liều tiêm: 0.5ml/1 mũi
- Lịch tiêm tiêu chuẩn: N0 – N3 – N7 – N14 – N28
Lưu ý: Không sử dụng huyết thanh kháng dại sau khi đã tiêm vắc xin dại mũi đầu tiên (N0) được 7 ngày.
Ngoài ra, cần sử dụng trực tiếp huyết thanh kháng dại nếu bị cắn tại vị trí vết thương sâu, gần thần kinh trung ương, vùng có nhiều dây thần kinh, hoặc niêm mạc bị nhiễm nước dãi của chó khi liếm. Cần kiểm tra dị ứng với huyết thanh và tiêm huyết thanh dại tại vị trí vết thương nếu kết quả kiểm tra dương tính.
Lưu ý: Bệnh dại có tỷ lệ tử vong 100%, do đó không có chống chỉ định cho tiêm vắc xin phòng dại. Chính vì vậy, cần chủ động tiêm ngừa càng sớm càng tốt.
Phòng ngừa bệnh dại
Có thể phòng ngừa bệnh dại bằng việc kết hợp các biện pháp sau:
- Tiêm vắc xin phòng dại đầy đủ và đúng lịch theo khuyến cáo của Bộ Y tế để tạo miễn dịch đặc hiệu với virus dại.
- Tiêm phòng đủ cho chó mèo nuôi trong nhà và tiêm nhắc lại hàng năm theo khuyến nghị của Tổ chức Thú y thế giới (OIE) để ngăn chặn sự lây lan bệnh.
- Hạn chế chó mèo ra ngoài mà không bị rọ mõm để ngăn chặn nguy cơ lây nhiễm từ các loài vật khác và ngăn ngừa tình trạng tấn công người khác.
- Tránh đùa nghịch, trêu chọc chó, mèo.
- Báo cáo ngay với cơ quan thú y nếu phát hiện động vật nghi ngờ mắc bệnh dại để có biện pháp xử lý con vật kịp thời.
- Tuyên truyền và giáo dục cộng đồng về cách phòng ngừa bệnh dại.
Việc tiêm vắc xin phòng dại kịp thời là biện pháp phòng ngừa hiệu quả và tiết kiệm nhất trong việc bảo vệ sức khỏe con người trước nguy cơ lây nhiễm và tử vong do bệnh dại. Đồng thời, cần chú ý duy trì vệ sinh cá nhân và sự giám sát cẩn thận đối với chó mèo nuôi trong nhà để ngăn chặn sự lây lan và bảo vệ sức khỏe của cả gia đình.
FAQs
Q: Bị chó nhà cắn có sao không?
A: Chó nhà nuôi hoàn toàn có thể bị dại và lây truyền virus dại cho con người.
Q: Làm thế nào để xử trí sau khi bị chó nhà cắn?
A: Sau khi bị chó cắn, cần rửa sạch vết thương, sát khuẩn và đến cơ sở tiêm phòng dại để được khám và điều trị dự phòng.
Q: Làm thế nào để phòng ngừa bệnh dại?
A: Phòng ngừa bệnh dại bằng cách tiêm vắc xin phòng dại đầy đủ, tiêm phòng cho chó mèo nuôi trong nhà và hạn chế tiếp xúc với các vật nuôi hoang dã.
Conclusion
Bị chó nhà cắn không phải là chuyện đùa. Chó nhà nuôi hoàn toàn có thể bị dại và lây truyền virus dại cho con người. Việc tiêm vắc xin phòng dại và thực hiện các biện pháp phòng ngừa là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe và tính mạng của chúng ta. Chúng ta cần nhận thức rõ về nguy cơ và giữ gìn vệ sinh cá nhân, cùng với sự chăm sóc và quan tâm đến sức khỏe của chó mèo nuôi trong nhà. Hãy luôn tuân thủ các khuyến cáo và hướng dẫn của các chuyên gia y tế để phòng ngừa bệnh dại một cách hiệu quả.